Het Belgische verbintenissenrecht wordt onder meer gekenmerkt door de principes van de contractvrijheid, de wilsautonomie en het consensualisme. De begrippen wilsautonomie en contractvrijheid moeten, hoewel ze vaak door elkaar worden gebruikt en nauw met elkaar verbonden zijn, duidelijk van elkaar worden onderscheiden. Het principe van de contractvrijheid houdt in dat een entiteit in het rechtsverkeer vrij is om al dan niet een overeenkomst te sluiten en tevens vrij is te bepalen met welke partij zij een overeenkomst aangaat. Het principe van de wilsautonomie impliceert dat de partijen vrij zijn om de inhoud van het contract overeen te komen, i.e. naar eigen goeddunken hun rechten en plichten te regelen. Het principe van het consensualisme, dat inhoudt dat overeenkomsten tot stand komen ingevolge loutere wilsovereenstemming - met andere woorden dat voor de rechtsgeldige totstandkoming van de overeenkomsten niet aan bepaalde formele voorwaarden moet worden voldaan - kan eveneens als een toepassing van het principe van de wilsautonomie worden beschouwd.

Dit artikel heeft tot doel na te gaan in welke mate financieelrechterlijke bepalingen die strekken tot de bescherming van de zwakkere partij afwijken van de principes van contractvrijheid, wilsautonomie en consensualisme. Wat de inperking van de contractvrijheid betreft, kan het zowel gaan om bepalingen die een financiële instelling de verplichting opleggen om een bepaalde overeenkomst te sluiten, als over bepalingen die de financiële instelling in bepaalde omstandigheden een verbod opleggen om te contracteren. Ook de mogelijkheid de inhoud van de overeenkomst vrij te bepalen, wordt door de wetgever op verschillende manieren beperkt. Enerzijds kunnen wettelijke bepalingen financiële instellingen verplichten om bepaalde vermeldingen in de overeenkomst op te nemen. Anderzijds kunnen wettelijke regelen contractuele clausules met een bepaalde strekking verbieden. Afwijkingen van het principe van het consensualisme bestaan er steeds in dat bepaalde formaliteiten moeten worden gerespecteerd opdat een overeenkomst rechstgeldig tot stand zou komen.